woensdag, 15 juni 2011
Voor de neuroloog is autisme een onzichtbare ziekte. Het is geen hersenbeschadiging, en ook niet het gevolg van een of andere onbalans in de neurotransmitters. Iedere patiënt is ook op zijn eigen wijze 'anders' – en toch zijn ze allemaal herkenbaar 'autistisch'. De oorzaak moet dieper zitten, ergens diep in de genen, zo vermoedden deskundigen al jaren. Onlangs publiceerde een internationaal team van onderzoekers een studie die de kern van het probleem lijkt te raken. Het zit in de manier waarop de genen in de hersenen 'aan' dan wel 'uit' staan.
Post-mortem onderzoek
Het onderzoeksteam onder leiding van Daniel Geschwind van de Universiteit van Californië nam weefselmonsters uit de hersenen van negentien overleden mensen met autisme. Deze vergeleken ze met de hersenen van zeventien gezonde (eveneens overleden) vrijwilligers.
Het onderzoeksteam onder leiding van Daniel Geschwind van de Universiteit van Californië nam weefselmonsters uit de hersenen van negentien overleden mensen met autisme. Deze vergeleken ze met de hersenen van zeventien gezonde (eveneens overleden) vrijwilligers.
De onderzoekers keken welke genen in de hersencellen als het ware 'aan' stonden en welke 'uit'. Een gen staat 'uit' wanneer het is ingepakt in suikers; daardoor kan het geen eiwitten produceren en dus niet gelezen worden. Het totaalpakket van welke genen in de cel 'aan' en welke 'uit' staan, bepaalt wat de cel kan of doet. Sommige genen zijn van fundamenteel belang en staan bij elke cel 'aan'. Andere genen hebben een gespecialiseerde functie: in een spiercel zijn heel andere genen actief dan in een hersencel. Maar ook tussen hersencellen onderling bestaan grote verschillen in 'expressiepatronen', afhankelijk van hun functie.
Expressiepatronen
Wat de onderzoekers in eerste instantie opviel, was dat de expressiepatronen in de hersencellen bij autisten grote overeenkomsten vertoonden. Dat was een opluchting. Hun hersencellen waren dus niet compleet willekeurig 'losgeslagen'. Aan autisme lag mogelijk een simpele genetische oorzaak ten grondslag...
Wat de onderzoekers in eerste instantie opviel, was dat de expressiepatronen in de hersencellen bij autisten grote overeenkomsten vertoonden. Dat was een opluchting. Hun hersencellen waren dus niet compleet willekeurig 'losgeslagen'. Aan autisme lag mogelijk een simpele genetische oorzaak ten grondslag...
Maar er was meer. Om de gemeenschappelijke expressie -patroonafwijking te vinden, concentreerden ze hun onderzoek op de frontaalkwab, verantwoordelijk voor zaken als beslissen, creativiteit, de regulering van emoties en spraak, en de temporale kwab, verantwoordelijk voor taal en het interpreteren van geluid. Toen ze de genexpressie in deze gebieden bij autisten en gezonde vrijwilligers vergeleken, ontdekten ze iets merkwaardigs. Geschwind: 'In een gezond brein zie je tussen beide kwabben honderden verschillen qua genexpressie. Je ziet direct of je te maken hebt met weefsel uit de frontale of de temporale kwab. Maar in het autistische brein zie je die verschillen helemaal niet. Je kunt niét zien met wat voor weefsel je te maken hebt.'
En er viel nog meer op. Ten eerste bleek dat in het autistische brein veel genen die verantwoordelijk zijn voor de communicatie tussen hersencellen 'uit' stonden. Daarnaast waren er juist extra veel genen actief die normaliter alleen 'aan' gezet worden in geval van een ontsteking.
Puzzel opgelost?
Niet creatief, passief, onbereikbaar: het ligt voor de hand te proberen deze 'expressiefouten' te verbinden aan een van de vele symptomen die met autisme samenhangen. Maar daar is het nog veel te vroeg voor. Wat het onderzoek wel laat zien, is dat de diepere oorzaak van autisme waarschijnlijk gezocht moet worden in de mysterieuze overeenkomst in expressiepatroon tussen de frontale en de temporale kwab. Zulke expressiepatronen worden in de vroegste fase van de ontwikkeling van het brein vastgelegd, door speciale 'regulerende' genen. Blijkbaar kan daar iets misgaan. Autisme lijkt in zekere mate 'erfelijk', maar er is duidelijk meer aan de hand dan een handjevol 'kapotte' regulerende genen. De speurtocht gaat verder. Maar wel weer een stukje doelgerichter, en met meer hoop.
Niet creatief, passief, onbereikbaar: het ligt voor de hand te proberen deze 'expressiefouten' te verbinden aan een van de vele symptomen die met autisme samenhangen. Maar daar is het nog veel te vroeg voor. Wat het onderzoek wel laat zien, is dat de diepere oorzaak van autisme waarschijnlijk gezocht moet worden in de mysterieuze overeenkomst in expressiepatroon tussen de frontale en de temporale kwab. Zulke expressiepatronen worden in de vroegste fase van de ontwikkeling van het brein vastgelegd, door speciale 'regulerende' genen. Blijkbaar kan daar iets misgaan. Autisme lijkt in zekere mate 'erfelijk', maar er is duidelijk meer aan de hand dan een handjevol 'kapotte' regulerende genen. De speurtocht gaat verder. Maar wel weer een stukje doelgerichter, en met meer hoop.
Bronnen
- Geschwind, D. et al. Transcriptomic analysis of autistic brain reveals convergent molecular pathology. Nature online, 2011. origineel artikel
- Website De Pers [accessed juni 2011] http://www.depers.nl/ Staan de genen 'aan' of 'uit'? De speurtocht naar autisme gaat door. origineel artikel
Geen opmerkingen:
Een reactie posten