Kindermishandeling tast genen aan

donderdag, 14 oktober 2010

Hoogleraar Rien van IJzendoorn van de Universiteit van Leiden onderzocht wat het effect is van kindermishandeling op de genen. Specifiek keek hij naar genen die betrokken zijn bij geheugen, emotie en depressie.  Uit het onderzoek blijkt dat de genen van mishandelde kinderen zelf onveranderd blijven, maar dat er wel een blijvend effect is op de werking van de genen.

Deze veranderende werking van de genen wordt een epigenetische verandering genoemd. De epigenetische verandering die het gevolg is van kindermishandeling ontstaat door methylering van het DNA. Genen worden gevormd door één of meer DNA-sequenties. Methylering staat voor een methylgroep (een koolstofatoom met drie waterstofatomen) die vastplakt aan bouwsteentjes van het DNA. Gemethyleerd DNA kan moeilijk of niet worden afgelezen. Het gevolg is dat de activiteit van de genen die betrokken zijn in dit DNA blijvend verandert.

Trauma tast genen aan
Uit het onderzoek blijkt dat bij mishandelde kinderen sprake is van een sterke methylering van het DNA dat verband houdt met geheugen, emoties en depressies.

• Bij geheugen en emoties is een gebied in de hersenen betrokken dat de hippocampus wordt genoemd. Bij kinderen die te maken krijgen met een ernstig tekortschietende opvoeding blijkt op latere leeftijd veel meer methylering van het DNA in de hippocampus voor te komen dan bij de controlegroep zonder dergelijk jeugdtrauma.
• Bij depressie speelt het serotonine-transporter-gen een rol. De werking van veel antidepressiva berust op beïnvloeding van dit gen. Ook op dit gen is sprake van methylering als gevolg van kindermishandeling. Zelfs mensen die van nature relatief goed tegen trauma’s kunnen blijken bij sterke methylering van het gen deze bescherming te verliezen.

Schade op korte en lange termijnKinderen die in hun jeugd trauma’s oplopen doordat zij door ouders of verzorgers mishandeld worden, lopen blijvende schade op aan de genen. Deze schade bepaalt voorgoed de manier waarop deze kinderen latere trauma’s verwerken. De opvoeding blijkt dus effect te hebben op het functioneren van de genen en het gedrag op korte en lange termijn.

Vicieuze cirkel
Veel kinderen die mishandeld zijn in hun jeugd, mishandelen op hun beurt de eigen kinderen. Een schrijnende vicieuze cirkel. Een vraag die dit oproept is of een gebrek aan gedragsalternatieven mede het gevolg is van de epigenetische verandering die deze mensen in hun jeugd hebben ondergaan. Een andere vraag is of het mogelijk is de betrokken genen als het ware te ‘de-methyleren’. 

Kan door verwerking van het trauma dat de ouder letterlijk bij zich draagt het proces van methylering (deels) teruggedraaid worden? Kan traumaverwerking in combinatie met antidepressiva er voor zorgen dat het DNA weer beter kan worden afgelezen waardoor mensen op volwassen leeftijd meer bestand zijn tegen trauma’s? En wat kunnen dergelijke wetenschappelijke inzichten betekenen voor kinderen?

Kortom, een onderzoeksuitkomst die een hoop extra vragen oproept voor de wetenschap.

Bron

• Evenblij, M. Wie als kind wordt mishandeld, wordt in zijn genen geraakt. De Volkskrant 2010. volledig artikel