Van handelingsplan naar handelingsgericht werken

vrijdag, 05 november 2010

“Zorgleerlingen” vereisen een speciale aanpak, zowel thuis als op school. Met vallen en opstaan krijgen verzorgers inzicht in de juiste aanpak: wat werkt wel bij een kind en wat niet. Vaak ontstaan er problemen als de dagelijkse structuur ontbreekt, bijvoorbeeld als de vaste leerkracht plotseling ziek is. Hoe zorg je voor een consequente aanpak, afgestemd op wat het kind nodig heeft?

Geen uniformiteit
Om meer structuur aan te brengen in de begeleiding van zorgleerlingen, wordt op veel plekken met handelingsplannen gewerkt. Hierin worden grofweg de doelen en gemaakte afspraken vastgelegd. Een universeel format voor een handelingsplan bestaat echter niet. Waar de ene school minstens vijf pagina’s vult met SMART-geformuleerde doelen en tot in detail uitgewerkte individuele acties, beperkt de ander zich tot het noemen van een aantal algemene handelingssuggesties en praktische tips. Wat is nu zinvol?

Extra administratie, weinig resultaat
Enerzijds is er kritiek in het onderwijsveld op het werken met handelingsplannen. Het betekent vooral extra administratie en de gewenste effecten blijven vaak uit of beklijven niet, volgens veel leerkrachten. Anderzijds kán er natuurlijk geen effect zijn, als het handelingsplan ongelezen in de kast blijft liggen.

Wellicht kan er meer uit een handelingsplan gehaald worden, wanneer alle partijen actief betrokken worden bij het plan. Ouders bijvoorbeeld zijn immers de grootste deskundigen als het gaat om de unieke gebruiksaanwijzing van hun kind.

Handelingsgericht werken
Een initiatief dat hierop aansluit, is de opkomst van het Handelings Gericht Werken. Bij HGW staat de onderwijsbehoefte van de leerling centraal, in plaats van de beperking (waar tot nu toe de nadruk op ligt in het huidige systeem van ‘slagboomdiagnostiek’). Bij HGW heeft elk leefdomein een plaats: gezin, onderwijs en vrije tijd. Het onderwijs moet afgestemd worden op de behoefte van de leerling, maar daarbij is ook aandacht voor de wisselwerking met de groep, de leerkracht, de school en uiteraard de ouders. HGW gaat over omgaan met verschillen. Aan de volgende voorwaarden moet worden voldaan om HGW tot een succes te maken:

• Open communicatie en samenwerking is noodzakelijk.
• Het schoolteam stelt korte- en lange termijndoelen op voor het leren, de werkhouding en het sociaal-emotioneel functioneren.
• Belangrijk voor de motivatie is hierbij dat de doelen voor de leerling zinvol en haalbaar zijn en dat gebruik wordt gemaakt van de sterke kanten van de leerling.
• Op vaste momenten worden de doelen en het proces geëvalueerd en bijgesteld. Het handelingsplan wordt zo een systematisch terugkerend begrip. Het wordt dynamischer en krijgt betekenis. Iedereen weet wat erin staat en volgens welke stappen gewerkt wordt.

De grondleggers op het gebied van HGW hebben hier verscheidene boeken en artikelen over geschreven, waarin hun ervaringen uit tien jaar implementatie van HGW zijn gebundeld en uitgewerkt in vijf fasen. Het gedachtegoed lijkt op steeds grotere schaal in de praktijk toegepast te worden en zal waarschijnlijk nog belangrijker worden wanneer Passend Onderwijs haar intrede doet. Termen als stoornis, criteria en handelingsverlegenheid zullen volgens dit model plaats maken voor kwaliteiten, behoeften en zorgprofielen. Een positieve ontwikkeling dus, in ieder geval in de meest letterlijke betekenis.

Bron

• Pameijer, N. en Beukering, T. Professional in de spiegel: achtergronden en werkwijze. Tijdschrift voor Orthopedagogiek. 2009.